Obecny numer „Tekstów Drugich” ma charakter specjalny. Można powiedzieć, że spłacamy nasze długi wdzięczności, łącząc w nim dwie bardzo wybitne, acz nieporównywalne i na pozór nic niemające z sobą wspólnego twórcze indywidualności. Pierwszą część poświęcamy twórczości Wisławy Szymborskiej. Pisanie o jej poezji nie wymaga oczywiście żadnego uzasadnienia: ani merytorycznego – bo to wiersze nie tylko świetne, ale i podatne na ciągle nowe odczytania; ani okolicznościowego – skoro dopiero skończył się Rok Szymborskiej (a teksty tu publikowane są efektami konferencji „Szymborska redakcyjnie”, która odbyła się w IBL PAN w grudniu zeszłego roku przy wsparciu Fundacji Wisławy Szymborskiej). Drugą część tego numeru poświęcamy pamięci niedawno zmarłego profesora Michała Głowińskiego, wielkiego badacza literatury, języka nowomowy i mowy nienawiści, wspaniałego pisarza. Autora chyba najczęściej cytowanego spośród polskich literaturoznawców. \

Spis treści

Żyjemy pod presją radykalnej zmiany naszego doświadczenia czasu. To znaczy tego, w jakich kategoriach myślimy o przyszłości – godzin, dni, miesięcy czy lat, a może realizacji jeszcze bardziej odległych życiowych celów? O teraźniejszości – jako chwili, polu, a może środowisku, w którym żyjemy? O przeszłości – jako spełnionej i niezmiennej rzeczywistości? Jako oparciu czy przekleństwie? Jako otwartej możliwości nowych jej wersji? Mam przekonanie, że jest to zmiana tyleż oczywista, co nieuświadamiana. Oczywista, bo przez wielu refleksyjnie doświadczana, lecz przez większość wypierana czy przesłaniana niewczesnymi już wyobrażeniami wziętymi głównie ze słownika nowoczesności. \

Spis treści

Powieści „Auschwitz z Auschwitz” opierają się na przewidywalnych schematach fabularnych i wykorzystują kontekst wydarzeń historycznych, by opowiadać o problemach „uniwersalnych”, głównie o trudnych relacjach międzyludzkich. Czytelnicy zapoznają się więc z kolejnymi aktami solidarności, zdrady, przyjaźni, miłości i oporu, do których dochodzi pod presją ideologii, zniewolenia, izolacji i przemocy. Zdarzenia rozgrywają się zazwyczaj nie w Auschwitz jako historycznej przestrzeni ludobójstwa, ale w dekoracjach Auschwitz, w niemiejscu wykreowanym w wyobraźni autora/ki, jedynie swobodnie nawiązującym do czasoprzestrzennych faktów. Podobnie umowne są w powieściach sugerowane powinowactwa z prawdziwymi postaciami, opisy obozowych realiów, a także codzienność osób więzionych i funkcyjnych. Można by więc spytać, po co ta zabawa w autentyzm. I dlaczego właśnie Auschwitz? Skoro autorzy bestsellerów przywiązują tak niewielką wagę do faktograficzności i materialności obozu, w jakim celu w ogóle odwołują się do realnej przestrzeni, tym samym narażając się na zarzut o nierzeczowość? I czemu służy pokrętna gra z cudzymi emocjami i oczekiwaniami, operowanie na miękkiej tkance wspólnotowej pamięci i drażnienie ran tych, którzy przeszli przez obozy lub pozostawali w bezpośredniej bliskości tego doświadczenia? \

Spis treści

Humanistyka w Polsce zmienia się stale i dynamicznie, także pod wpływem nie zawsze chcianych, ale za to dość regularnych reform i nowych regulacji wprowadzanych zarówno w obrębie nauki i szkolnictwa wyższego, jak też edukacji. Jedną z ostatnich jest wprowadzenie nowej dyscypliny, czyli polonistyki. Zmiana ta nie musi być wcale rewolucyjna (wszak o tym, czy poszczególne wydziały, instytuty czy wreszcie naukowcy zechcą do tej dyscypliny przynależeć, będą decydować sami zainteresowani – a przynajmniej tak być powinno), niemniej jednak nawet dla tych, którzy chcieliby pozostać przy swoich dotychczasowych specjalnościach, stanowi okazję do ponownego sprofilowania się jako badacza i postawienia pytania o granice podziałów dyscyplinarnych. \

Spis treści

Odnawianie teorii humanistycznych jest w rozwoju dyscypliny elementem stymulującym. Nowe podejścia inspirują nowe badania i skłaniają do przemyślenia jeszcze raz podstaw i założeń filozoficznych, są pożywką dyskusji i przeciwdziałają skostnieniu wśród starych ujęć i metod. Antropologia literatury nie jest przy tym teoretyczną nowinką. Nie jest też antropologia literatury „wielką maszyną teoretyczną”, zastępującą inne, ale raczej pojęciem parasolowym dla różnorodnych badań, mieszczą się tu podejście ekokrytyczne i liczne zwroty, w tym zwrot afektywny, a także całe pole badań nad płcią kulturową, które nie są już koniecznie związane z feminizmem. Właściwie wszystkie stały się tematami osobnych numerów naszego pisma. Przy czym aktualność tych nurtów nie wynika wyłącznie z impulsów teoretycznych w humanistyce, ale także z problemów społecznych, a nawet szerzej – z zagrożeń cywilizacyjnych związanych ze sferą środowiska naturalnego. Do tego pola należą wszystkie podejścia z przedrostkiem trans- i post-: w tym ujęcie postkrytyczne. Być może nawet dałoby się obronić tezę, że antropologia literatury stała się po prostu pewną twarzą polskiego poststrukturalizmu. \

Spis treści